door Reinhard Appel

Iedereen die het artikel van Schairer herleest in de "STUTTGARTER ZEITUNG" van 1946 tot 1952 (van wie velen vandaag nog steeds zo leesbaar zijn als toen), realiseert zich de karikatuur van deze man met zijn pen voor het politieke bewustzijn van de jonge Duitse democratie de ineenstorting van het Hitler-rijk. Veel burgers wilden niets weten over politiek in de vroege naoorlogse jaren en waren sceptisch, achterdochtig of vijandig tegenover pogingen om een ​​democratische regeringsvorm te herstellen. De honger en het woningtekort, de sombere toekomstverwachtingen, de bureaucratische denazificatie en de heerschappij van de bezettende macht waren geen bemoedigende peetouders. Om hun medeburgers te redden van politiek ontslag waren mannen nodig die door hun woord en gedrag het vertrouwen in een democratische gemeenschap konden wekken; die niet terugdeinsde voor de autoriteiten, of het nu de bezetters of de regeringscommissarissen waren; Mannen die afstand deden van preken en voelden wat de nagels van mensen verbrandde.

Erich Schairer had deze kwaliteiten grotendeels. Hij haatte woorden en vreesde noch macht noch massa. Hij voelde zich een advocaat voor de kleine man en handelde dienovereenkomstig. In zijn taal was hij eenvoudig, duidelijk en doelgericht. Hij polemiseerde tegen de heersers als tegen de kleinburgerlijke. Zijn idealistische eigenschap, gericht op een betere, rationeler, humanere en soms utopische wereld, beheerste hij door scepsis en realisme, door humor en sarcasme. Hij bleef wantrouwend tegenover morele predikers en goeddoeners. Hij bracht begrip en sympathie voor de tekortkomingen van de al te menselijke. Zijn compromisloze antifascisme ging natuurlijk gepaard met een natuurlijk patriottisch sentiment dat desondanks kosmopolitisch was georiënteerd. Zijn basisakkoord was socialistisch, maar de variaties die zich ontwikkelden, waren een liberale compositie. Het zou niet mogelijk zijn om de Democratische en Republikeinse Erich Schairer in een partijpolitieke sjabloon te drukken: deze onafhankelijke geest en volledig ondogmatische journalist is nergens in de algemeen conventionele zin. Wie nog steeds van schematische aanwijzingen houdt, komt hem waarschijnlijk als volgende, als hij hem als een links-liberale socialist begrijpt.

Deze door en door politieke journalist, na de oorlog voor het eerst in het "Zwabische Tagblatt" in Tübingen, werd in de vroege zomer 1946 door Josef Eberle gebracht als co-editor van de "Stuttgarter Zeitung" en belast met de verantwoordelijkheid voor het politieke deel van de krant. Hij wist hoe hij de krant moest gebruiken om een ​​democratische instelling te ontwikkelen die gelijk respect en invloed genoot onder de regerende en de geregeerde. Met de uitgeverij Triumvirate Eberle-Schairer-Maier had de tenting de reputatie van een radicaal oppositiedocument dat verder ging dan de nauwere circulatie. Het was precies dit dat Schairer ertoe bracht een voorbeeld te geven, na de niet-tegengestelde periode van de pers, dat de rechten van de burger op vrijheid van macht, zowel groot als klein, alleen kunnen worden behouden waar ze worden waargenomen en zonder angst worden verdedigd.

Erich Schairer wijdde zich ook aan deze voorbeeldige en tot op zekere hoogte educatieve taak, aan zijn redacteuren, waarbij redacteuren voortdurend werden aangemoedigd om waar nodig te bekritiseren en te prijzen. Sommige voorbeelden worden nog steeds levendig herinnerd. Dr. Schairer had me vanaf de eerste dag in de krant gebruikt als een politieke verslaggever en in deze rol moest ik eerst verslag uitbrengen over de door de VS benoemde constitutionele vergadering, daarna over de 1946 voor het eerst vrij gekozen staatsparlement van Württemberg-Baden, dat ook de latere federale president was Theodor Heuss was lid van de Democratische Volkspartij (DVP). In een briljante maar moeilijk te reproduceren toespraak tot het Dieet had Heuss het budgetvoorstel het toen sensationele voorstel gemaakt om de voormalige beroepssoldaten een pensioen te geven. Gezien de nog steeds wijdverbreide vluchtelingen ellende, de nood en het puin als gevolg van de gevolgen van de oorlog, leek het voorstel niet erg geschikt voor de situatie en althans zo verbazingwekkend dat ik in mijn staatsrapport over de uitgebreide toespraak alleen de suggestie voor de Wehrmacht-pensioenen opmerkelijk opmerkte. Het resultaat was een furieus protest van Heuss met Schairer, maar Schairer werd zelfs niet gestoord door de voormalige minister van Onderwijs van het land (die hij natuurlijk kende uit zijn tijd in Berlijn). Hij liet me de notulen van de vergadering zien, stemde later in met mijn rapport en adviseerde me nooit te worden geïntimideerd door hooggeplaatste mannen.

Bij een andere gelegenheid had ik in een verslag over een Dieetbijeenkomst opgemerkt dat hoewel Minister van Voedsel en Landbouw StoieSS de bevolking een verdere toewijzing van vet- en vleesmerken moest weigeren, het tegelijkertijd mogelijk was voor Leden tijdens de lunchpauze van het Dieet (en journalisten) zonder vet- en vleesmerken die een uitstekende maaltijd serveren. De minister van voedsel, de president van de Landtag en de parlementsleden vonden dit rapport schandalig. De baas kreeg de verontwaardiging te horen en de bloem betekende dat hij geen meer gerenommeerde journalist kon noemen voor de staatsrapportage. Met een dergelijk verzoek waren de heren van Schairer op het verkeerde adres. Zijn antwoord was zo duidelijk dat niemand mijn accreditatie waagde.

Als je de redactionele en verklarende woordenlijsten, boekrecensies en reisverhalen van Erich Schairer vandaag doorbladert, dan is de man die na een paar zinnen met hem samenwerkte, de man in leven, die het beeld en de neiging van de "Stuttgarter Zeitung" en zijn woorden beslissend heeft gevormd altijd in overeenstemming met wat hij dacht. Alles was verbluft. Hij stond in direct contact met de lezer en sprak hem op een of andere manier persoonlijk aan in zijn artikelen, alsof het een individuele brief was. Naast grote buitenlands beleid en democratische kwesties wijdde hij zich ook aan kleine lokale evenementen en politieke kwesties van het dagelijks leven. Hij pakte de Besigheim-wijnvaten, schold tegen de onzin van de platformbarrières, verdoezelde het fantasierijke karakter van postzegels en bespotte de opkomende behoefte aan medailles en decoraties. Hij schuwde de polemiek niet met andere kranten, maar vroeg zijn eigen lezers ook prompt om naar journalisten te kijken en de redactie te wijzen op gebreken en fouten. Op de 25. Hij vierde november 1946, de Republikein, wiens grootvader een 48er was geweest, dat de oude Duitse kleuren in de grondwet waren vastgelegd als de staatskleuren van de staat Württemberg-Baden. Hij regelde een ontmoeting met de redactie op het dak van het torenhuis en hief plechtig de zwart-rood-gouden vlag.

Hij vocht compromisloos tegen de nazi's en tegen het fascistische denken, maar hij verwierp vegende veroordelingen en vocht tegen ongerechtvaardigde aanvallen van buitenaf. Al op de 31. In december 1946 schreef hij een redactioneel artikel getiteld "De Duitse misdaad" met een essay van de opvoeder en pacifist Friedrich Wilhelm Förster over het onderwerp "Morele preludes van vrede met Duitsland", dat werd gepubliceerd in de "Neue Zürcher Zeitung". Förster waarschuwde de geallieerden om Duitsland te vertrouwen en op te nemen in de kring van naties. Schairer beschuldigde Förster van een moraliserende benadering van het Oude Testament, weigerde alle Duitsers samen met de nazi's te plunderen en pleitte voor barmhartigheid jegens de volgelingen en de vele anderen wier schuld alleen was dat ze nog leefden ,

Schairer wijdde de meeste hoofdartikelen, naast het zuidwestelijke staatsthema, aan de kwestie Duitsland. Zijn stellingen getuigen nog steeds van zijn realisme en zijn ronduit visionaire kracht. Op 25 september 1946 schreef hij onder het kopje “Zwei Deutschland?” Dat het voor hem onbegrijpelijk was, het “is bijna een teken van politieke onzin dat er hier nog steeds mensen zijn die tevreden zijn tussen Angelsaksen en Russen komen ergens verschillen voor. Als er één kans is dat een Duitsland, zij het een verminkt, kan ontsnappen aan de moeilijkheden van de naoorlogse periode, dat het na de oorlog de vrede niet zal verliezen, dan is het wel het begrip tussen Amerika en Rusland. Hoe eerder en steviger dit gebeurt, hoe beter voor ons. Hoe langer het duurt, of hoe minder oprecht en vreedzaam naast elkaar bestaan ​​tussen de politiek, economisch en ideologisch verschillend georiënteerde wereldmachten, des te groter het risico dat Duitsland opsplitst in twee helften die elkaar niet meer begrijpen en verschillende wegen inslaan ... Vrede tussen de grootmachten is een voorwaarde voor vrede met Duitsland en in Duitsland. Als dat is beveiligd, dan is dit alleen mogelijk. "

Ook in alle latere artikelen kwam hij keer op keer terug op zijn kernthesis: "Zolang de Oost-West-oppositie bestaat, zijn alle woorden van Duitse eenheid leeg gebabbel." ("The Lost Unity", 22. 11. 1947.) Um Schairer sympathiseerde met neutraliteit omdat Duitsland Duitsland niet het toneel van een botsing tussen Amerika en Rusland liet worden. Na de "London Conference" van de Westerse mogendheden van 1947 pleitte hij echter openlijk voor de vorming van een West-Duitse Federale Republiek en sprak hij de hoop uit ("The London Conference", 17, 12, 1947) dat de uitdrukking "Duitse eenheid nu" zal waarschijnlijk verdwijnen ". Al in mei 1947 had hij voorspeld dat een gehalveerd Duitsland het experimentele veld van twee tegengestelde economische systemen zal worden. Twee jaar later, na het opstellen van de basiswet van Bonn ("Bondsrepubliek Duitsland", 30, 4, 1949), verklaarde Schairer dat "de Bondsrepubliek en de DDR het beursterrein konden worden van twee systemen in een bloedeloze wedstrijd waarin beide konden laten zien waartoe ze in staat waren geld verdienen ".

Toegegeven, Erich Schairer nam ook verkeerde beslissingen. Dus hij dacht dat het mogelijk was in oktober 1946 na de verkiezingen in Berlijn en de voormalige Sovjetzone dat de SPD en de SED zouden fuseren en de burgerlijke partijen CDU en LPD een oppositie vormen. In augustus 1948 uitte hij zijn vermoedens over het Marshall-plan en zag hij het enige doel van Amerikanen die een markt in Europa wilden beveiligen. In een van zijn laatste hoofdartikelen ("In de Zwickmühle", 16, 2, 1952) behandelde hij het meerderheidsbesluit van de Bondsdag voor een Duitse defensiebijdrage en betoogde hij: "Als de Amerikanen de deelname van de Federale Republiek aan de verdediging van Europa tegen een Gezien de heersende machtsverhoudingen zullen we ons echter niet kunnen verzetten tegen een dergelijk verlangen op lange termijn. Jaar (namelijk bij de algemene verkiezingen 1953) zal ze haar buitenlands beleid aan een stemming van het volk moeten onderwerpen. "Het zou kunnen," zei Schairer en wenste, "dat ze erover zal struikelen".

Schairer wijdde zich intensief aan binnenlandse kwesties. Hij riep op tot opheffing van de voorrechten van ambtenaren ("Het is jammer dat we de overblijfselen van het middeleeuwse machtssysteem niet kunnen kwijtraken." 4, 1, 1949) en vochten tegen functionarissen die tot parlementen werden gekozen. Hij keerde zich enthousiast tegen het preekstoelmisbruik vóór de verkiezingen en vol lof uitte hij zich toen de Federale Raad van de Evangelische Kerk in Duitsland ("Goed Nieuws", 6, 9, 1947) in een sensationele openbare bekentenis de aberraties van de kerk, de conventionele toegaf Het concept van de staatskerk, die de gevaarlijke droom van de Duitse eenheid ondersteunde, gaf een totale weigering en beloofde een radicale bekering.

Slechts een jaar voor de valutahervorming voerde hij krachtig aan ("The Currency Reform", 13, 8, 1947) om de bestaande geldhoeveelheid te verminderen tot een tiende, omdat "de zwarte markt nooit de politie aankan, zolang het gebrek aan goederen en Prijsstop wordt niet geëlimineerd ". Tegen de valutahervorming konden alleen "zwarte marketeers, luilak en schuifregelaars" iets hebben. Zoals een bom zijn redactie trof "De Reinsburgstraße" (25, 2, 1948) aan de lezers omdat hij had durven schrijven: "Ik kan de Joden in de Reinsburgstraße hun illegale handel niet kwalijk nemen." Een vloed van brieven van lezers was het gevolg. Hij, die altijd voor de kleine man had gezorgd, hield deze keer de spiegel voor zijn gezicht. In meer dan honderd brieven werd de verontwaardiging weggenomen en op een ontmaskerende manier kwam de ziel van de kleinburger naar voren.

De socialist kwam ook naar voren in de Schairer-artikelen. Op de 1. In oktober 1948 sprak hij zich uit voor de 'socialisatie' van de basisindustrieën en bij de 13. In november 1948, na de valutahervorming, zag hij in zijn redactionele 'Inflatie' nog steeds de 'dwang tot socialisme'. Hij noemde de "sociale markteconomie" Erhard kort gezegd een "hybride ding dat niemand tevredenstelt - noch de socialisten, noch de kapitalisten." Aan de andere kant waren er talloze voorbeelden van zijn ondogmatisch denken. Dus hij eiste 26. Februari 1949 ("Foolish World") om de prijs te bevriezen, het gebouw weer winstgevend te maken door belastingvrijstelling te verlenen voor nieuwe gebouwen, en hij aarzelde ook niet om te pleiten voor het verlenen van belastingamnestie voor het bouwen met zwart geld. - Hij was volledig in strijd met de socialisten in de kwestie van stemrecht. Als student van Naumann voerde hij fel campagne voor meerderheidsbesluiten. "Het proportionele representatiesysteem is niet in de laatste plaats de oorzaak van het falen van de Weimar Reichstag" ("The Constitution", 13, 11, 1946). Twee jaar later, toen de "Parlementaire Raad" in Bonn het toekomstige federale kiesrecht adviseerde, hernieuwde hij een verbintenis tot het meerderheidsstemsysteem ("De kieswet", 9, 10, 1948), dat destijds alleen tegen de SPD vocht.

Bijgevolg vocht Schairer hartstochtelijk om een ​​sterke oppositie in de parlementen te vormen, die altijd in staat zou moeten zijn om de regering over te nemen. Na de eerste provinciale verkiezingen in de Franse en Britse zones, die zowel voor de CDU (in het zuiden) als voor de SPD (in het noorden) zeer succesvol waren, waarschuwde hij voor de vorming van grote coalities en schreef ("De verkiezingsoverwinning van de CDU," 19 10, 1946): "Zonder oppositie is er geen educatie voor democratie. Degenen die het salaris voor de toekomst van de coalitie van de grote partijen verwachten, zullen een verkeerde weg bewandelen die niet zal leiden tot democratie maar tot vassalocratie. "Na de eerste staatsverkiezingen in Württemberg-Baden, zet de CDU met 39 zetels als sterkste partij ontstond - de SPD ontving 32, de DVP 19 en de KPD 10 zetels - hij adviseerde een burgerlijke coalitie CDU-DVP en riep de SPD op volgens hun eerdere verklaringen ("Am Kreuzweg", 30, 11, 1946), "voorlopig niet deelnemen aan een regering".

Toen het een all-party regering werd onder het premierschap Reinhold Maiers kwam - waarvoor Theodor Heuss werd opgeofferd als minister van Cultuur - schonk Schairer al zijn spot, waartoe hij in staat was, op de nieuwe staatsregering, maar vooral op de SPD. ("Zonder oppositie", 14, 12, 1946.) Hij stelde sarcastisch voor om de grondwet te herformuleren, waardoor de harde realiteit een beetje dichterbij komt, als volgt: "Het aantal ministers wordt bepaald door de partijen en wordt geleid elk volgens hun evenredige behoeften. De individuele ministeriële voorzitters worden door de partijen tegen elkaar onderhandeld, zodat iedereen tevreden kan zijn met hun bezittingen. De premier zou moeten zien hoe hij het doet met de ministers die hij vindt. Zijn verkiezing door de Landtag is louter een formaliteit, evenals de bevestiging van de ministers die door de partijen zijn benoemd. "

Het werd echt niet scherper en ironischer meer en je vraagt ​​je af wat hij waarschijnlijk vandaag aan de Grote Coalitie in Bonn zou schrijven als hij nog bij ons was.